کشیدن دندان عقل یکی از رایج‌ترین جراحی‌های دهان و دندان است که معمولاً در سنین ۱۷ تا ۲۵ سالگی انجام می‌شود. این دندان‌ها به دلیل موقعیت خاص خود در انتهای فک و احتمال نهفتگی یا رشد نامناسب، گاهی نیاز به جراحی دارند. مراقبت‌های پس از جراحی نقشی کلیدی در تسریع بهبودی، کاهش درد و پیشگیری از عوارض احتمالی مانند عفونت یا حفره خشک (Dry Socket) ایفا می‌کنند. در این مقاله، به بررسی جامع مراقبت‌های ضروری پس از کشیدن دندان عقل می‌پردازیم.
کنترل خونریزی در ساعات اولیه
پس از کشیدن دندان عقل خونریزی خفیف تا چند ساعت طبیعی است. برای مدیریت آن، گاز استریل تجویز شده توسط دندانپزشک را به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه با فشار ملایم روی محل جراحی نگه دارید. از تعویض مکرر گاز خودداری کنید، زیرا این کار می‌تواند لخته خون را مختل کند. اگر خونریزی پس از ۴ تا ۵ ساعت ادامه داشت، با دندانپزشک خود تماس بگیرید. از تف کردن یا مکیدن مایعات با نی در ۲۴ ساعت اول پرهیز کنید، زیرا این اقدامات می‌توانند لخته خون را جابه‌جا کنند و منجر به عوارضی مانند حفره خشک شوند.
کاهش درد و تورم
درد و تورم پس از جراحی معمولاً در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول به اوج خود می‌رسد و سپس به تدریج کاهش می‌یابد. برای تسکین درد، از مسکن‌های تجویز شده مانند ایبوپروفن طبق دستور دندانپزشک استفاده کنید. بهتر است اولین دوز مسکن را قبل از برطرف شدن اثر بی‌حسی مصرف کنید تا از شروع درد شدید پیشگیری شود. برای کاهش تورم، در روز اول از کمپرس سرد (کیسه یخ پیچیده شده در پارچه) به مدت ۱۵ دقیقه روی گونه استفاده کنید و پس از هر ۱۵ دقیقه، ۱۰ دقیقه استراحت دهید. از روز سوم به بعد، در صورت نیاز به کاهش التهاب، می‌توانید از کمپرس گرم استفاده کنید.
رعایت رژیم غذایی مناسب
تغذیه مناسب پس از جراحی به بهبود سریع‌تر زخم و کاهش ناراحتی کمک می‌کند. در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول، غذاهای نرم، خنک و مایع مانند سوپ ولرم، پوره سیب‌زمینی، ماست، فرنی و بستنی مصرف کنید. از خوردن غذاهای داغ، تند، سفت یا چسبناک مانند آجیل، چیپس و برنج خودداری کنید، زیرا ممکن است محل جراحی را تحریک کنند یا در زخم گیر کنند. نوشیدن مایعات فراوان ضروری است، اما از نی استفاده نکنید، زیرا مکش می‌تواند لخته خون را از بین ببرد. به تدریج و با بهبود زخم (معمولاً پس از ۳ تا ۴ روز)، می‌توانید غذاهای جامدتر را به رژیم خود اضافه کنید.
حفظ بهداشت دهان
رعایت بهداشت دهان برای پیشگیری از عفونت حیاتی است، اما باید با احتیاط انجام شود. در ۲۴ ساعت اول، از مسواک زدن، نخ دندان کشیدن یا شست‌وشوی شدید دهان خودداری کنید. پس از این مدت، می‌توانید به آرامی دندان‌های دیگر را مسواک بزنید، اما از تماس با محل جراحی پرهیز کنید. شست‌وشو با محلول آب نمک ولرم (یک قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب) از روز دوم به بعد، ۲ تا ۳ بار در روز، به ضدعفونی کردن محل جراحی و کاهش التهاب کمک می‌کند. در صورت تجویز دهانشویه آنتی‌باکتریال توسط دندانپزشک، طبق دستور از آن استفاده کنید.
پرهیز از فعالیت‌های مضر
برخی فعالیت‌ها می‌توانند روند بهبودی را مختل کنند و باید از آنها اجتناب شود. سیگار کشیدن و مصرف دخانیات (از جمله قلیان) حداقل تا ۷۲ ساعت پس از جراحی ممنوع است، زیرا نیکوتین و مکش ناشی از آن خطر عفونت و حفره خشک را افزایش می‌دهد. مصرف الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار نیز باید محدود شود، زیرا می‌توانند با داروها تداخل ایجاد کنند یا التهاب را تشدید کنند. فعالیت‌های سنگین و ورزش شدید تا ۴۸ تا ۷۲ ساعت توصیه نمی‌شود، زیرا افزایش گردش خون ممکن است خونریزی را تحریک کند. هنگام خواب، سر خود را با چند بالش بالاتر نگه دارید تا تورم کاهش یابد.
مصرف داروهای تجویزی
دندانپزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آموکسی‌سیلین یا مسکن‌هایی مانند ژلوفن تجویز کند. آنتی‌بیوتیک‌ها را دقیقاً طبق دستور و تا پایان دوره مصرف کنید، حتی اگر علائم بهبود یافتند، زیرا قطع زودهنگام می‌تواند خطر عفونت را افزایش دهد. از مصرف خودسرانه داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین خودداری کنید، مگر اینکه پزشک آن را تأیید کرده باشد. در صورت بروز عوارض غیرعادی مانند حساسیت به دارو، فوراً با دندانپزشک تماس بگیرید.
مراقبت‌های خاص برای دندان عقل نهفته
دندان‌های عقل نهفته (Impacted Wisdom Teeth) که نیاز به جراحی دارند، ممکن است مراقبت‌های بیشتری طلب کنند. در این موارد، زخم عمیق‌تر است و احتمال تورم و درد بیشتر است. بخیه‌های مورد استفاده ممکن است جذبی یا غیرجذبی باشند؛ بخیه‌های جذبی طی ۷ تا ۱۰ روز خودبه‌خود حل می‌شوند، اما بخیه‌های غیرجذبی باید توسط دندانپزشک برداشته شوند. از دست زدن به بخیه‌ها یا محل جراحی با زبان یا انگشت خودداری کنید، زیرا این کار می‌تواند باعث عفونت یا باز شدن زخم شود. رعایت دقیق دستورات دندانپزشک در این موارد اهمیت بیشتری دارد.
علائم هشداردهنده و مراجعه به پزشک
در حالی که درد و تورم خفیف طبیعی است، برخی علائم ممکن است نشان‌دهنده عوارض باشند و نیاز به مراجعه فوری به دندانپزشک دارند. این علائم شامل خونریزی شدید و مداوم پس از ۲۴ ساعت، درد غیرقابل‌کنترل با وجود مصرف مسکن، تورم شدید یا افزایش‌یافته پس از ۳ روز، تب بالا، بوی بد دهان یا طعم نامطبوع مداوم (نشانه احتمالی عفونت) و احساس سفتی یا محدودیت در باز کردن فک هستند. حفره خشک، که با درد شدید و ضربان‌دار همراه است، نیز یک عارضه جدی است که نیاز به درمان فوری دارد.
پرسش‌های متداول درباره مراقبت‌های پس از کشیدن دندان عقل
بعد از کشیدن دندان عقل تا کی باید گاز استریل را نگه دارم؟
گاز استریل را معمولاً ۳۰ تا ۴۵ دقیقه نگه دارید. اگر خونریزی ادامه داشت، گاز جدیدی را جایگزین کنید و تا کنترل خونریزی این کار را تکرار کنید.
چه زمانی می‌توانم مسواک بزنم؟
از ۲۴ ساعت پس از جراحی می‌توانید به آرامی مسواک بزنید، اما از تماس با محل زخم خودداری کنید. شست‌وشو با آب نمک نیز از روز دوم توصیه می‌شود.
بعد از جراحی چه غذاهایی بخورم؟
غذاهای نرم و خنک مانند ماست، سوپ ولرم، پوره و بستنی مناسب هستند. از غذاهای داغ، سفت یا تند تا چند روز پرهیز کنید.
آیا سیگار کشیدن بعد از جراحی خطرناک است؟
بله، سیگار کشیدن حداقل تا ۷۲ ساعت ممنوع است، زیرا می‌تواند باعث حفره خشک یا عفونت شود. مکش ناشی از سیگار لخته خون را جابه‌جا می‌کند.
درد تا چه زمانی طبیعی است؟
درد معمولاً ۳ تا ۷ روز طول می‌کشد و به تدریج کاهش می‌یابد. اگر پس از این مدت درد شدید بود، به دندانپزشک مراجعه کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
در صورت خونریزی شدید، تورم غیرعادی، تب، درد غیرقابل‌کنترل یا علائم عفونت مانند بوی بد دهان، فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید.
آیا می‌توانم بعد از جراحی ورزش کنم؟
تا ۴۸ الی ۷۲ ساعت از ورزش و فعالیت‌های سنگین خودداری کنید تا از خونریزی و تورم جلوگیری شود.
